Overprikkeling in de spotlight: inzichten, tips en veerkracht
Wanneer je brein ‘ERROR!’ zegt 
Door: Liesse Dens
Eindredactie: Kato Colombet
Overprikkeling: Het grote mysterie van zintuiglijke avonturen
Ken je het gevoel dat er meer prikkels binnenkomen dan je op dat moment kan verwerken? Je bent niet alleen! We ontvingen heel wat reacties op onze Insta-posts over overprikkeling. Velen onder jullie herkennen de signalen van overprikkeling, maar weten niet goed wat het net is en hoe ze ermee kunnen omgaan. Omeria staat dan ook steeds paraat met meer uitleg bij al jouw vragen over mentaal welzijn en inclusie … Thank God!
Een prikkel is een stukje info dat je zowel intern als extern kan waarnemen. We kunnen prikkels zien, horen, voelen, ruiken en proeven, maar we kunnen ze ook in ons lichaam waarnemen in de vorm van emoties, gedachten en gevoelens.
Normaal worden deze prikkels door de hersenen verwerkt zonder dat we dit zelf beseffen. In onze zenuwbanen worden de prikkels die binnenkomen via sensoren doorgegeven aan onze hersenen. De hersenen filteren de belangrijke info eruit, slagen dit op en verwijderen de nutteloze prikkels.
Tijdens overprikkeling ervaar je meer prikkels dan gewoonlijk of heb je meer tijd nodig om prikkels te verwerken. Denk bv. aan te veel taken tegelijk op het werk die je moet verwerken en je niet weet waar te beginnen, moeilijk kunnen focussen op je gesprekspartner in een luide omgeving of na een vermoeiende dag ‘zonder reden’ in huilen uitbarsten.
Iedereen heeft hier wel eens last van, maar sommige mensen hebben hier vaker last van dan anderen, bv. door HSP (hoogsensitiviteit) of een hersenletsel. Bij hoogsensitieve personen ontbreekt de filter in de hersenen waardoor ze subtiele prikkels sneller opmerken en de prikkels dieper verwerken (harder over nadenken en meer associaties maken). Ook personen met een hersenletsel kunnen elke prikkel bewuster waarnemen en hier fysiek ziek van worden (bv. evenwichtsverlies, moeite met praten…).
De gevoeligheid voor (bepaalde) prikkels en hoe je ermee omgaat verschilt voor iedereen. Wat voor de ene persoon als normaal aanvoelt, voelt too much voor iemand die overprikkeld is. Dit kan een enorme invloed hebben op je fysieke, emotionele en sociale welzijn.
Overprikkeling onder de loep: Emotionele, sensorische en cognitieve overdrive
Mensen raken op verschillende manieren overprikkeld, afhankelijk van de individuele gevoeligheden en omgevingsfactoren. Je kan op drie verschillende manieren overprikkeling ervaren.
- Emotionele overprikkeling ontstaat door het ervaren van intense emoties, stress, conflicten, overweldigende interacties of negatieve omgevingen. Hierbij gaat het dus over overprikkeling door je emoties.
- Sensorische overprikkeling komt door overmatige blootstelling aan fel licht, hard geluid, sterke geuren, tactiele prikkels (zoals aanrakingen), drukke omgevingen of andere zintuiglijke prikkels. Hierbij gaat het dus over overprikkeling via je zintuigen.
- Te veel taken tegelijk uitvoeren, complexe info verwerken, voortdurende mentale stimulatie of gebrek aan rust kunnen leiden tot cognitieve overprikkeling. Hierbij is er dus een overprikkeling in ons cognitieve vermogen of ons denkvermogen.
De overprikkelingsdetector: de zoektocht naar jouw persoonlijke signalen van overprikkeling
Hoe weet je of je in een fase van overprikkeling zit? Dit begint bij de eerste alarmsignalen: vaak voel je je chaotisch, verward en moe worden, neemt je gevoel voor humor af en neem je dingen serieus die je normaal gesproken direct zou relativeren. In dit stadium ben je nog niet volledig overprikkeld.
Negeer je deze signalen, dan ga je vrijwel meteen naar het stadium van volledige overprikkeling. Je verkeert in constante paniek, je bent overgevoelig voor zintuiglijke prikkels en je voelt je als een opgespannen elastiek die elk moment kan knappen. Alles is gewoon te veel.
Opgelet: Dit zijn enkele voorbeelden van gekende en veelvoorkomende signalen. Het is belangrijk om voor jezelf uit te zoeken wat jouw persoonlijke overprikkelingssignalen zijn en deze te leren herkennen. Dit kan je zelf doen, of in begeleiding met een ervaren en goed opgeleide psycholoog, coach of therapeut. Het invulblad van Sensonate kan je hiermee opweg helpen.
Als je regelmatig last hebt van overprikkeling en het je dagelijkse functioneren belemmert, raden we aan om professionele hulp te zoeken. Een psycholoog kan je helpen bij het ontwikkelen van gepersonaliseerde strategieën om met overprikkeling om te gaan. Surf naar vind-een-psycholoog.be voor het vinden van de geschikte psycholoog.
De Overprikkeling Survival Guide : hoe je jouw innerlijke superheld kan worden
Gelukkig kan je leren met je overprikkeling om te gaan. Laten we samen hieronder ontdekken hoe je jouw innerlijke superheld kan zijn en overprikkeling onder controle kan houden. Trek je cape aan en let’s go!
Do’s 
(green flags/capes) :
- Luister naar je innerlijke spidey-zintuigen: Wees alert op de signalen van overprikkeling. Voel je de spanning toenemen? Merk je dat je gevoelig bent voor bepaalde prikkels? Neem dan even de tijd om op je innerlijke radar te vertrouwen en erachter te komen wat je nodig hebt om kalm te blijven. Dit is voor iedereen verschillend. Zo kan je kiezen om even alleen te zijn en eventueel een dutje te doen of je net te laten omringen door liefde. Doe vooral waar jij op dat moment echt nood aan hebt.
- Activeer je superkracht van zelfzorg: geef jezelf toestemming om tijd te nemen voor rust en herstel. Creëer een veilige plaats van stilte en kalmte waar je jezelf kan opladen. Geef je zintuigen een pauze en verwen jezelf met activiteiten die je energie geven en je stressniveau verlagen zoals creatieve bezigheden, natuurwandelingen of mediteren.
- Bundel je krachten met communicatie: Laat anderen weten dat je een overprikkelingssuperheld bent. Vertel hen over je behoeften en leg hen uit hoe ze je kunnen ondersteunen. Dit kan zijn door een luisterend, niet veroordelend oor te bieden, door samen te lachen of een wandeling te maken.
Don’ts 
(Red flags/capes):
- Overstrek je eigen elastiek niet: durf NEE zeggen tegen overprikkelende situaties. Besef dat je niet altijd de wereld hoeft te redden. Geef jezelf toestemming om grenzen te stellen en jezelf te beschermen tegen overprikkeling. Vergeet niet dat je een superheld bent en geen supermens!
- Val niet ten prooi aan het vergelijkingssyndroom: jouw reis als overprikkelingssuperheld is uniek! Laat je niet ontmoedigen door anderen die moeiteloos lijken om te gaan met prikkels. Focus op je eigen welzijn en ontwikkel je eigen strategieën. Iedereen heeft zijn eigen krachten en zwaktes, en dat maakt jou bijzonder.
- Onderdruk je innerlijke held niet: wees trots op wie je bent! Overprikkeling maakt deel uit van jouw superkracht. Accepteer jezelf volledig, inclusief je gevoeligheid en je behoefte aan rust en straf jezelf niet omdat je denkt anders te zijn. Laat je niet verleiden om jezelf te verstoppen van schaamte of te veranderen om aan de verwachtingen van anderen te voldoen. Je bent een geweldige superheld, precies zoals je bent. Mensen met gevoeligheid voor overprikkeling, ervaren vaak ook intensere positieve sensaties en emoties en/of zijn creatiever, leggen sneller verbanden … Vergeet de positieve kant van jouw medaille niet! 🥇
Opgelet: deze do’s en don’ts zijn voorbeelden en kunnen verschillen per persoon.
Bladzijden vol rust: verrijk je kennis over overprikkeling met deze leestips
- Fleur Van Groningen – Leven zonder filter
- Severine Van de Voorde – Van stress naar veerkracht (wapenen tegen overprikkeling)
- Charlotte Labee – Overprikkeld brein
- Barbara De Leeuw – Overprikkeling voorkomen (Autisme en ADHD)
- Sharon Heller – Too loud, Too bright, Too fast, Too tight
- Elaine Aron – The Highly Sensitive Person
Heb je na het lezen van deze blog nood aan een gesprek met een deskundige hulpverlener? Neem een kijkje op onze website en vind de gepaste 
hulp!
Bronnen
- Leven zonder filter – Fleur Van Groningen (boek)
- https://dictionary.apa.org/stimulus-overload
- https://www.hersenstichting.nl/gevolgen-van-een-hersenaandoening/overprikkeling/
- Hoogsensitieve personen – Elaine N. Aron (boek)
- HSP Vlaanderen
- https://www.overprikkeling.com/
- https://sensonate.nl/informatie/uitleg-over-het-proces-van-prikkelverwerking/#:~:text=Vaak%20heb%20je%20te%20maken,eerdere%2C%20vergelijkbare%20prikkels%20een%20rol
- https://www.hersenletsel-uitleg.nl/ermee-omgaan/omgaan-met-overprikkeling