Vrijwilligerswerk: wat is het?

Door als vrijwilliger te werken, draag je bij aan een doel dat voor jou belangrijk is. Bovendien krijg je er ook veel van terug. Denk maar aan al de mensen die je leert kennen. We vatten voor jou samen waarom vrijwilligerswerk nuttig is, voor zowel jezelf als de maatschappij: 

• Het is goed voor je mentale gezondheid. Zo bouw je een sociaal netwerk uit, en deel je ervaringen met anderen. Het is ook een vorm van zingeving (klinkt misschien banaal, maar het is waar!). Het idee dat je een bijdrage levert aan een doel dat voor jou belangrijk en zelfs onmisbaar is, geeft veel voldoening. Verder helpt het je om een structuur op te bouwen, zeker als je naast het vrijwilligerswerk geen ander werk hebt.

• Het is goed voor je fysieke gezondheid. Afhankelijk van het type vrijwilligerswerk, ben je vaak in beweging.

• Het is goed voor je CV. De meeste werkgevers reageren positief als je vermeldt dat je vrijwilligerswerk doet of hebt gedaan. Het is dan ook heel interessant voor jezelf om ervaring op te doen in een domein waarin je (later) zelf wil werken.

Maar wat is vrijwilligerswerk juist? We leggen het hieronder voor je uit. 

Wat is vrijwilligerswerk?

Vrijwilligerswerk betekent je dat je je ongedwongen en onbetaald inzet voor een non-profitorganisatie. Er gelden dus 3 voorwaarden om te spreken van vrijwilligerswerk:

1. Je zet je in voor een organisatie zonder winstoogmerk. Denk maar aan een vzw zoals Omeria, of een openbaar bestuur zoals een bibliotheek.
2. Je doet dit onbetaald. De organisatie kan wel kiezen om je een onkostenvergoeding uit te keren (later meer hierover). 
3. Je doet het vrijwillig en ongedwongen. Zo is een stage bijvoorbeeld geen vrijwilligerswerk. 

Hoe gaat het met het vrijwilligerswerk in België? 

Naar schatting waren er in 2019 zo’n 866.521 vrijwilligers aan de slag in België, waarvan 548.429 in Vlaanderen. Dat is dus bijna 10% van de bevolking. Een vrijwilliger spendeert gemiddeld 200 uur per jaar aan vrijwilligerswerk. Dat zijn 25 volledige dagen of elke andere dag een goed uur. De meeste vrijwilligers zijn actief in de verenigingssector (86%), gevolgd door de publieke sector (8%). We doen het meest vrijwilligerswerk in culturele, natuur- of sportverenigingen en in het jeugdwerk. 

In 2006 ging de nieuwe Vrijwilligerswet in werking in België. Hierin worden de rechten en plichten van zowel de vrijwilligers als de organisaties vastgelegd. Wil je graag als vrijwilliger aan de slag? Dan raden we je aan om een kijkje te nemen op de site van het Vlaams Steunpunt Vrijwilligerswerk. We vatten hieronder het belangrijkste voor je samen.

Waar moet je op letten alvorens als vrijwilliger aan de slag te gaan?

Wie mag aan de slag?

Je mag vrijwilligen vanaf je vijftiende, op voorwaarde dat je de eerste twee jaren van het secundair onderwijs hebt afgerond. Vanaf je zestiende mag het sowieso. Dat is dus net hetzelfde als een studentenjob. De Belgische nationaliteit is geen vereiste; je kan aan de slag als burger van de Europese Unie, als je een geldige verblijfsvergunning hebt. Ook bepaalde asielzoekers mogen vrijwilligerswerk doen.

Krijg je als kandidaat-vrijwilliger een uitkering (werkloosheidsuitkering van de RVA, leefloon van het OCMW of ziekte-uitkering van de mutualiteit)? Dan moet je toestemming vragen aan de bevoegde instantie(s). Kijk de vereisten dus zeker na als dit bij jou van toepassing is.

Waar mag je aan de slag?

De belangrijkste vereisten zijn dat de organisatie geen winstoogmerk mag hebben. Het vrijwilligerswerk gebeurt ook in quasi georganiseerd verband. Je mag dus niet vrijwilligen voor een individu of bij een organisatie die winst nastreeft (ook niet als de vennootschap een sociaal oogmerk heeft). Vrijwilligerswerk is altijd zonder verplichting. Zo is een stage bijvoorbeeld geen vrijwilligerswerk.

Daarnaast is het belangrijk dat je begrijpt wat het doel is van de organisatie waarvoor je je wilt inzetten. Weet ook wat er van je verwacht wordt. De organisatie is verplicht om dit aan jou te laten weten. Zo ben je zeker dat je goed en juist werk verricht.

Onkostenvergoeding en verzekeringen

De organisatie is verplicht je te informeren over een eventuele onkostenvergoeding en verzekering. Maar informeer hier ook zeker zelf naar. De meeste organisaties moeten een vrijwilligersverzekering hebben. 

Vraag na of je een onkostenvergoeding krijgt en zo ja, welke soort. Er bestaan immers twee onkostenvergoedingen: een forfaitaire en een werkelijke onkostenvergoeding. De forfaitaire onkostenvergoeding is een dagtarief; in 2022 was dit maximum €36,84 per dag en €1473,37 per jaar. Bij de werkelijke onkostenvergoeding worden je gemaakte kosten vergoed: je verplaatsingskosten, aankopen die je deed voor de organisatie, of een drankje tijdens de georganiseerde activiteiten. Denk eraan dat je deze bewijsstukken op tijd afgeeft aan de organisatie. Zo krijg je (op tijd) je vergoeding. Maak ook goede afspraken over welke kosten precies vergoed worden en vermijd het voorschieten van (grote) bedragen als dit niet afgesproken werd. 

De forfaitaire onkostenvergoeding is in principe niet combineerbaar met de reële onkostenvergoeding. Een uitzondering hierop is de combinatie van een forfaitaire onkostenvergoeding met verplaatsingskosten tot maximum 2000 km per jaar. In sommige organisaties, voornamelijk sportclubs kan je aanspraak maken op een verhoogde forfaitaire vergoeding. Deze kan oplopen tot maximum €3447,19 per jaar – in dit geval worden er geen bijkomende verplaatsingskosten terugbetaald.

Kijk er als vrijwilliger op toe dat de onkostenvergoedingen het maximale bedrag niet overschrijden. Gebeurt dit wel, dan zijn die inkomsten onderworpen aan belastingen.

Conclusie

Je bent vast al eens in contact gekomen met vrijwilligerswerk. Denk maar aan een zomerkamp, de jeugdvereniging, het Rode Kruis, de bibliotheek enzovoort. Wil je je graag engageren voor een goed doel, maar weet je niet waar te beginnen? Neem dan zeker een kijkje op de website van het Vlaams Steunpunt Vrijwilligerswerk. Hier zoek je gemakkelijk via het type vrijwilligerswerk en je locatie.

Of word vrijwilliger bij Omeria! We zijn nog op zoek naar heel wat vrijwilligers die taboes mee de wereld uit willen helpen. Volg ons zeker op Instagram of Facebook om te kijken hoe het er bij ons aan toe gaat. 

_{Geschreven door Karen Stoffelen. Editor: Myrthe De Vocht}